|
|
Oczywiście nikt nie jest w stanie z pewnością podać terminu, kiedy nastąpi kryzys ekonomiczny.
W artykule przedstawimy sygnały, które mogą zwiastować zbliżający się kryzys finansowy, a także wskazówki jak zachować się w krytycznym przypadku krachu na giełdzie.
Co to jest krach na giełdzie?
W przypadku krachu na giełdzie dochodzi do nagłego i ostrego spadku wartości aktywów. Wśród inwestorów przeważa panika i zaczynają zachowywać się irracjonalnie, co jeszcze bardziej potęguje spadki. Tak na marginesie do krachu na giełdzie może dojść również na rynku byka, jak to miało miejsce w 1987 roku. Skutki krachu na giełdzie są w rzeczywistości inne niż w przypadku krachu na rynku niedźwiedzia, który długoterminowo stabilnie spada. O rynku niedźwiedzia mówimy generalnie wtedy, kiedy traci ponad 20 % z maksymalnej wartości.
Prawdziwe krachy na giełdzie są zazwyczaj zjawiskiem krótkoterminowym, w czasie którego dochodzi do gwałtownego i niekontrolowanego spadku cen. Ta definicja jest oczywiście tylko orientacyjna i subiektywna. Inwestorzy zazwyczaj mówią o krachu na giełdzie wtedy, kiedy rynki spadną o 40-50 %, jak to miało miejsce w roku 2008 i 2009. Spadki te utrzymywały się na przestrzeni miesięcy i lat. Jeśli rynek spada stabilnie bez żadnych korekcji i dodatkowych szoków, mówimy o kryzysie ekonomicznym.
Nieoficjalnym symbolem krachu giełdowego jest miesiąc październik, ponieważ w ciągu października właśnie doszło do dwóch najbardziej znanych krachów na giełdach papierów wartościowych w latach 1929 i 1987.
Kryzysy finansowe w historii
Krachu na giełdzie nigdy nie można przewidzieć z pewnością. Nie ma wzoru, który można by wykorzystać z przeszłości i zastosować w przyszłości. Ale jeśli spojrzymy w przeszłość, odkryjemy, że można znaleźć dokładne przyczyny, które do danego kryzysu doprowadziły. W historii miało miejsce wiele poważnych lub drobnych kryzysów finansowych. W tym artykule bardziej szczegółowo przyjrzymy się 4 najbardziej znanym.
1) Krach na giełdzie w 1929 roku
Krach na giełdzie w Nowym Yorku z 24.10.1929, znany też jako Czarny Czwartek, zapoczątkował pierwszy kryzys finansowy z wpływem na globalną gospodarkę. Ceny akcji na NYSE zaczęły gwałtownie spadać, inwestorzy wpadli w panikę i zaczęli masowo sprzedawać swoje akcje, powodując efekt domina. Tak więc Dow Jones stracił 15% swojej wartości w ciągu jednego dnia i spadł o prawie 50% w ciągu najbliższego półtora miesiąca.
Ten krach na giełdzie wywołał największy kryzys gospodarczy i recesję w latach trzydziestych. Ponadto do krachu na giełdzie dołączył kryzys bankowy i kryzys międzynarodowego zadłużenia, ich bezpośrednie konsekwencje dotknęły cały świat na następną dekadę. Dopiero w 1932 r. Dow Jones dotarł na sam dół, od którego się odbił, tracąc prawie 89% jego wartości.
Ten kryzys finansowy był bezpośrednim wynikiem pierwszej wojny światowej. Po 1918 r. Ameryka stale dostarczała Europie ogromną ilość importowanych surowców (zwłaszcza żywności) potrzebnych do odbudowy zniszczonej wojną Europy. Jednak po około 10 latach kraje europejskie zdołały już zaspokoić popyt na żywność. Zanim amerykańscy rolnicy mogli zareagować na to, pozostali z ogromnymi nadwyżkami, które doprowadziły do spadku cen. To nieuchronnie doprowadziło do ogromnych długów i późniejszej niewypłacalności wielu dużych firm rolniczych.
W wyniku kryzysu wewnętrznego USA zostały zmuszone do całkowitego porzucenia jakiegokolwiek materialnego wsparcia dla Europy, co doprowadziło wiele państw europejskich (zwłaszcza Niemcy) do ogromnej recesji. Bezrobocie wzrosło, a inwestycje i wydatki zmalały. Ogromna inflacja doprowadziła do drastycznego osłabienia europejskiej gospodarki. Fakt ten doprowadził do radykalizacji polityki w Europie, a częściowo z powodu tego niekorzystnego rozwoju Adolf Hitler doszedł do władzy w 1933 r., co skierowało Europę powoli do kolejnego konfliktu wojennego.
Światowej sławy zdjęcie Wall Street podczas upadku giełdy w 1929 r. (Wall Street Journal, 11 października 2008 r.).
2) Krach na giełdzie w 1987 roku
Kolejny kryzys finansowy, nazywany także „Czarnym poniedziałkiem”, rozpoczął się 19 października 1987 r. W tym dniu Dow Jones spadł o 9%. Inwestorzy ponownie spanikowali i zaczęli pozbywać się akcji. Następnego dnia wartość spadła o kolejne 25%. Indeks Dow Jones tego dnia odnotował rekordowy spadek. Krach był spowodowany gwałtownym wzrostem stóp procentowych na rynku kapitałowym.
Wielu analityków uważa również, że jednym z czynników wywołujących ten kryzys gospodarczy był początek automatycznego handlu, na który rynek nie został jeszcze dostosowany. Drastyczny spadek wywołał efekt domina, w którym aktywowano wciąż nowe stop-lossy. W związku z tym w bardzo krótkim czasie Fed został zmuszony do szybkiego obniżenia stóp procentowych do poziomu sprzed wybuchu kryzysu finansowego. Panika wśród inwestorów wkrótce się uspokoiła, a wartość indeksów powoli rosła.
3) Krach na giełdzie w 2000 roku
W 2000 r. świat ogarnął kryzys gospodarczy, znany również jako „Dot-com Bubble”. W wyniku szybkiego rozwoju Internetu w latach 1997-2000 pojawiło się wiele nowych firm internetowych, a wartość wielu z nich gwałtownie wzrosła. Kombinacja wciąż rosnącej liczby małych spekulantów i łatwo dostępnego kapitału inwestycyjnego doprowadziła do euforii wśród inwestorów, która pochłaniała coraz więcej osób.
W rezultacie firmy internetowe, które często nawet nie osiągały żadnego zysku, były wyceniane na giełdzie w całkowicie nieproporcjonalnych kwotach. Oczywiście firmy te nie były w stanie spełnić oczekiwań inwestorów, a bańka pękła w 2000 roku. W ciągu zaledwie 2 lat indeks NASDAQ stracił 83% swojej wartości, a S&P 500 prawie 50%. Ten krach na giełdzie spowodował łagodną recesję na całym świecie.
4) Krach na giełdzie w roku 2008
Ostatni kryzys gospodarczy z 2008 r. nazywany jest również kryzysem kredytowym. Przyczyny należy szukać głównie w długotrwającej stagnacji na rynku nieruchomości w USA. Ponieważ banki kilka lat przed tym oferowały swoim klientom bardzo specyficzne niestandardowe kredyty hipoteczne, które miały formę obligacji, wartość tych aktywów zaczęła gwałtownie spadać.
W rezultacie wiele banków znalazło się w kłopotach finansowych i zostało zmuszonych do odpisania setek miliardów dolarów zakupionych obligacji. Istotne było to, że na pierwszy rzut oka nie było oczywiste, które banki rzeczywiście przeżywają kryzys finansowy. Doprowadziło to do sceptycyzmu między konsumentami a samymi bankami. W konsekwencji indeksy giełdowe na całym świecie spadły o około 50%.
Czy kryzys gospodarczy nadejdzie w 2019 roku?
Jak już zauważyliśmy, kryzysy gospodarcze zwykle zbliżają się powoli i uderzają nieoczekiwanie i intensywnie z całą swoją mocą. W przypadku każdego spadku giełdy zazwyczaj możliwe jest prześledzenie powodów i przyczyn, które doprowadziły do kryzysu gospodarczego. Zazwyczaj są to powszechnie znane problemy, które istnieją gdzieś w tle, ale zdecydowana większość inwestorów ignoruje ich symptomy i spekuluje na rosnące ceny, dopóki się miarka nie przebierze.
9 symptomów zbliżającego się kryzysu finansowego
Duże krachy giełdowe są zwykle poprzedzone „czarnym łabędziem”. Ten termin w gospodarce jest symbolem nieoczekiwanego zdarzenia, które (prawie) nikt nie był w stanie przewidzieć w czasie. Zdarzenia te mają zazwyczaj wpływ globalny. Zawsze z upływem czasu możliwe jest dokładne wyjaśnienie wszystkiego i wielu inwestorów nie rozumie, jak ich poprzednicy nie mogli tego rozpoznać.
1) Ogromne zadłużenie
W Stanach Zjednoczonych stosunek zadłużenia firm amerykańskich do PKB wzrósł do ponad 45%. Ten stosunek nigdy nie był tak wysoki w historii. Dług jest nawet większy niż w kryzysach finansowych w 2000 i 2008 roku.
2) Rosnące stopy procentowe w USA
Obecnie gospodarka amerykańska pędzi na pełnych obrotach. W odpowiedzi na silny boom gospodarczy w ostatnich latach Fed zareagował stopniowym podnoszeniem stóp procentowych. Ponadto Fed ogłosił, że w tym roku zwiększy swoją krótkoterminową stopę procentową ponad dwukrotnie. W rezultacie wzrostu krótkoterminowych stóp procentowych rosną też stopy długoterminowe.
Podwyższenie stóp procentowych wpływa na gospodarkę USA na kilka sposobów. Po pierwsze, wyższe stopy procentowe prowadzą do wyższych kosztów dla firm, które mają duże kredyty i mogą łatwo wpaść w kłopoty finansowe w krótkim czasie. Po drugie, wraz ze wzrostem stóp procentowych obligacje stają się zazwyczaj bardziej atrakcyjnym aktywem dla inwestorów i coraz bardziej atrakcyjną alternatywą dla akcji. Wreszcie, w wyniku wyższych stóp procentowych, pożyczanie pieniędzy będzie droższe, logicznie ograniczając popyt na kredyty i pożyczki hipoteczne oraz hamując wzrost gospodarczy.
Historyczny wykres Federal Funds Rate – stopy procentowe Fedu na rynku międzybankowym. Źródło: Macrotrends.net
3) Odwrotna krzywa rentowności
W parze z rosnącymi stopami procentowymi występuje również większa presja na krótkoterminowe obligacje rządowe. Zazwyczaj kredyty o krótszych terminach zapadalności mają niższe stopy zwrotu niż pożyczki o dłuższych terminach zapadalności. Ostatnio zainteresowanie dziesięcioletnimi obligacjami amerykańskimi spadło, powodując znaczące obniżenie krzywej dochodowości, która pokazuje zależność między stopą zwrotu z odsetek a zmiennym terminem zapadalności. Zainteresowanie odsetkami od dwuletniej pożyczki w USA przekroczyły już zainteresowanie pięcioletnią pożyczką.
Takie osłabienie lub nawet odwrotna krzywa dochodowości, gdzie krótkoterminowa stopa procentowa jest wyższa niż długoterminowa stopa procentowa, sugeruje, że rynek bierze pod uwagę potencjalne ochłodzenie gospodarki. Najbardziej znaczącą krzywą dochodowości jest różnica między 2letnią a 10letnią, przy czym w przeszłości po takiej sytuacji rynkowej następowała zawsze recesja. W przypadku odwrotnej krzywej rentowności wzrost na rynku spowalnia. W przypadku niższego wzrostu gospodarczego występuje między innymi niska inflacja, ponieważ inflacja opiera się na pożyczkach długoterminowych.
Odwrotna krzywa rentowności obligacji amerykańskich. Źródło: Gurufocus.com
4) Wojna handlowa
Światowa gospodarka coraz częściej doświadcza skutków trwającej ponad rok wojny handlowej między USA a Chinami. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) nawet zmniejszył oczekiwania wzrostu światowej gospodarki i zwrócił uwagę na skutki chaosu wynikającego z tej wojny. W Chinach giełdy spadły o ponad 25% ze swoich wartości maksymalnych w 2018 r. W Europie, między innymi, przemysł motoryzacyjny cierpi z powodu wprowadzenia szeregu nowych taryf.
Wielcy gracze z branży motoryzacyjnej ogłosili zeszłoroczne dane, zyski takich spółek jak Volvo, Ford, i Daimler gwałtownie spadły. Główną przyczyną są wyższe cła importowe wynikające z wojny handlowej USA-Chiny. Jak silnie wojna handlowa wpływa na Unię Europejska jest wyraźnie widoczne na niemieckim indeksie DAX, który spadł o 18% w 2018 roku.
5) Wzrost zmienności rynku
Spadek wartości papierów wartościowych idzie w parze z większą zmiennością na rynku. Index VIX jest miarą oczekiwanej zmienności indeksu S&P 500. W ciągu ostatnich kilku lat VIX systematycznie malał. W przeszłości indeks VIX gwałtownie wzrósł przed kryzysem finansowym.
Poniższy wykres pokazuje, że w ostatnich miesiącach indeks VIX rośnie i może być na drodze do niezrównoważonego poziomu. Podobny ruch możemy również zaobserwować przed kryzysem gospodarczym w 2008 r. W każdym razie możemy spodziewać się bardziej zmiennych rynków w przyszłym roku niż w ciągu ostatnich kilku lat.
6) Dot.com bańka 2.0
Ponownie, sytuacja na rynku jest podobna jak w 2000 roku. Znajdziemy tu wiele firm z przeszacowaniem, które w rzeczywistości nie przynoszą żadnych zysków. Akcje FAANG (Facebook, Amazon, Apple, Netflix i Google) silnie wzmocniły rynki akcji w ciągu ostatnich lat i ta wycena wydaje się być w przyszłości nie do utrzymania.
W minionym roku mogliśmy również zauważyć wiele czynników wskazujących na osłabienie spółek giełdowych. Netflix, Amazon a Tesla mają ogromne wskaźniki ceny akcji w stosunku do przychodów. Co więcej, w przypadku podobnych firm, takich jak Tesla, nie przynoszą zysków i mają ogromne długi. Nawet z gigantami takimi jak Apple wygląda na to, że już są za maksimum, ponieważ cierpi na duży spadek popytu w Azji z powodu wspomnianej wojny handlowej.
7) „Smart money“ inwestorzy pozbywają się swoich akcji
Według indeksu Smart Money Flow od Bloomberg wielu wiodących inwestorów na świecie systematycznie opuszcza rynek akcji. Indeks spadł nawet poniżej poziomów z roku 2000 i 2008. Dla większości ludzi trudno jest określić, jak dokładnie zinterpretować ten indeks, ale jest to coś, co należy wziąć pod uwagę.
8) Nieprzewidywalny Trump
Osobliwe i nieprzewidywalne zachowanie prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki może również przyczynić się do ewentualnego kryzysu finansowego. Nasilające się emocje między USA i Koreą Północną, wojna handlowa z Chinami lub blokada podaży pieniądza dla rządu USA, który nadal nie głosował na wymarzoną ścianę Trumpa na granicy Meksyku i USA, to dopiero początek listy presji dyplomatycznej zainicjowanej przez Donalda Trumpa.
Jeśli ten paraliż rządu USA potrwa dłużej, będzie miał fatalne skutki dla gospodarki USA. Możemy tylko spekulować na temat tego, co jeszcze Trump zrobi w ciągu najbliższych 2 lat swojej kadencji.
9) Osłabienie analizy technicznej
Patrząc na długoterminowy wykres S&P 500, stwierdzamy, że trend wzrostowy z ostatnich 10 lat dobiegł końca. Oczywiście linia trendu jest nieco subiektywna, ale na pewno coś się dzieje. Po pierwsze, indeks wzrósł powyżej szczytu z lutego zeszłego roku, a następnie szybko spadł.
W ostatnich miesiącach nastąpił ogromny wzrost zmienności. Ostatnie pogorszenie nastąpiło po tym, jak S&P 500 spadło o 2600 punktów. Granica ta stała się ważnym supportem rynkowym w ciągu roku. Przełamanie tak silnego wsparcia zwykle wskazuje na dalszy spadek cen.
Jak inwestować w czasie kryzysu finansowego?
Rynki akcji w warunkach naturalny na dłuższą metę zawszę rosną. Z przeszłości wiemy, że każdy kryzys finansowy jest paradoksalnie świetną okazją do zakupu akcji. Dlatego ważne jest, aby odłożyć na bok wystarczającą ilość kapitału, aby móc czerpać zyski po zakończeniu kryzysu gospodarczego. Istnieje kilka wskazówek, których należy przestrzegać, jeśli czujesz, że nadchodzi kryzys gospodarczy.
3 wskazówki dla inwestorów pasywnych:
- Oszczędzaj pieniądze, aby kupić akcje na dnie.
- Jeśli inwestujesz długoterminowo, możesz spokojnie “usiąść” w dobrze zdywersyfikowanym portfelu akcji i odbierać dywidendę. Akcje w dłuższej perspektywie czasu zawsze będą rosły
- Dodaj złoto i srebro do swojego portfela, aby wykorzystać wzrost cen metali szlachetnych podczas krachu na giełdzie. W przeszłości metale szlachetne były często uważane za bezpieczne schronienie podczas kryzysu finansowego
4 wskazówki dla inwestorów aktywnych
- Handluj na short: Czy wiesz, że możesz zarabiać na spadających cenach akcji? Zasadniczo sprzedajesz akcje, których w tej chwili nie posiadasz, aby kupić je później po niższej cenie i skorzystać z różnicy. W ten sposób możesz zarabiać na spadających cenach.
- Handluj opcjami, gdzie łatwiej jest zarządzać ryzykiem.
- Dodaj złoto i srebro do swojego portfela, aby skorzystać ze wzrostu cen metali szlachetnych. Inwestorzy spekulacyjni mogą również rozważyć zakup akcji spółek wydobywczych.
- Użyj analizy technicznej, aby odczytać z wykresu, na przykład, kiedy odwrócił się trend spadkowy lub na jakim poziomie utworzono support cenowy
Handluj na światowych rynkach w LYNX
Handluj na ponad 100 giełdach na całym świecie z pełną ofertą wszystkich akcji amerykańskich, ale także niemieckich i innych z wyjątkowo niskimi prowizjami bez ukrytych kosztów.
